İlm-i Ledün, en soyut ilimdir. Üstelik ilimlerin başlıca görevi, farklı realitelerin somut özelliklerinden müşterek nitelikteki soyut özellikleri bulup ortaya koymak olduğuna göre, en soyut ve en genel hükümleri bize veren İlm-i Ledün, en kapsayıcı ilimdir.Ağacın dalları gibi olan bütün ilimleri kökte birleştirir ve kökten kavrar. İlm-i Ledün kelimesi Kur’an’da mevcut olmayabilir. Mevcut olması da gerekmez. Zira fizik, kimya, astrofizik, biyoloji, zooloji, sosyoloji, psikoloji gibi ilimlerin adlarına da Kur’an’da rastlayamayız. Ama içinde bu ilimlerin adlarının bulunmayışı, Kur’an’da bu ilimlere ait gerçeklerin yer almadığını söylemeye bizi götürmez. Bu gerçekler, hem her ilmin kendi alanına, hem de diğer ilimlerle müşterek olan temel alana ait olmak üzere Kur’an’da yer almıştır. Kur’an sadece “ilim” kelimesini kullanır. Hatta bazı ayetlerde “ilim” kelimesi, “Kur’an” kelimesinin yerine geçecek şekilde kullanılmıştır. Hz. Ali’nin de “İlim tekti, cahiller onu çoğalttı” sözü meşhurdur. Bu sözüyle Hz. Ali’nin, Kur’an’da birçok biyolojik, fiziksel... gerçekler ifade edildiği hâlde, bu ilimleri inkâr ettiğine hükmetmemiz doğru olmaz. Bu ilimlerin hepsi, Hak realitesinin çeşitli veçhelerinin (farklı yüzlerinin) ilimleridir. Ama Hak varlığı tek bir varlıktır. İlmi/faliyet ise bir soyutlamadır. Çeşitli ilimlerde soyutlamalar yaparak genel hükümlere varmaktayız. Ama çeşitli ilimlere ait bazı hükümlerde gizli halde bulunan, kâinata ait çok genel ve çok soyut mesajları arayabileceğimiz tek bir ilim vardır. Diğer ilimleri bu kök ilimden bir ayna saymak ve o tek ilmi suni bir şekilde çoğaltmak mümkündür. O tek ilim, Hak realitesi ilmidir (yani İlm-i Ledün’dür). Zaten Hz. Ali de bunu ifade etmiştir. O hâlde İlm-i Ledün, Cenab-ı Hakk’ın genel mesajlarını ortaya koyan din ilmidir, İlm-i İlâhî’dir. Onun İlâhî bir ilim olması, insanın onu kavrayabilmesini engellemez.
Görülüyor ki ilm-i Ledün, bütün ilimleri sanki bir ağacın dallannı birleştiren kök gibi bütünleştiren ve
çok soyut, çok genel bazı gerçekleri ile, ilimlerin hepsine temel teşkil eden merkezi bir ilimdir. Dış
tabakası, Fizik, Kimya, Sosyoloji, Hukuk ... gibi çeşitli suret ilimlerdir. Orta tabakası, (mizan gibi)
eksenlerin, ilimler için ortak bir mana etrafında bütünleştirici rolünü oynadığı bir tabakadır. Merkezi
kısmı ise, kalıplar arasındaki ilişkileri belirten çeşitli tevhid formüllerinin yer aldığı hakikat
·tabakasıdır. Bu formüllerin bütün ilimler için geçerli olmak üzere ortaya.koydukları tek hakikat ise
tevhid hakikatidir.
KAYNAK
Bilgiseven, A.K. (1997). Önemi, Tarifi ve Konusu, Özellikleri ile İlm-I Ledün. Din Eğiti- mi
Araştırmaları Dergisi. Sayı(4). 12-4